بهاءالدین متوبَهاءُالدّینْ مَتّو، متخلص به بهاء (۱۸۰-۱۲۴۸ق/۱۷۶۶-۱۸۳۲م)، شاعر، عارف و از خاندان علمای کشمیر . ۱ - معرفیاهمیت او بیش‌تر به سبب آثار وی دربارۀ تذکره‌نویسی صوفیه و تفسیر عقاید عرفانی است. بهاءالدین در جوانی به تصوف گرایید. آن‌گاه نزد ملا محمود بلخی به فراگیری دانش‌های دینی پرداخت و بعدها پیشه معلمی را برگزید. [۱]
راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۶، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.
۲ - آثارآثار منظومی متشکل از ۵ مثنوی مشابه خمسه نظامی از او برجای مانده که اینهاست: ۲.۱ - ریشینامهریشی (رشی) نامه، در ۴هزار بیت که شرح زندگی مشایخ ریشیه کشمیر است. این رساله به کتابت ابراهیم قادری فرزند میراحمدشاه در سالهای۱۲۸۴-۱۲۸۵ق/۱۸۶۷-۱۸۶۸م به خط تعلیق ودر ۳ دفتر، آراسته به حواشی و عنوانهای رنگی در ابتدای هر بخش، فراهم آمده است. [۲]
عبدالمقتدر، خان بهادر، ج۲، ص۷۴، مرآة‌العلوم، پتنه، ۱۹۴۲م.
[۳]
منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۲.۲ - سلطانینامهسلطانینامه، که زندگی‌نامه سلطان العارفین، حمزۀ مخدومی و مریدان اوست و شمار ابیات آن به ۶۰۰’۳می‌رسد. [۴]
منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۲.۳ - غوثیهغوثیه، که زندگی‌نامه پیران قادری، شامل شرح حال و تعلیمات شیخ عبدالقادر گیلانی (د۵۶۱ق/۱۱۶۶م) و مریدان او: ابومدین ، ابن‌عربی ، ابونجیب سهروردی ، عماریاسر (از مریدان ابونجیب سهروردی) و نجم‌الدین کبری است و ابیات آن به ۵۰۰’۵ می‌رسد. [۵]
منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۶]
منزوی، احمد، ج۳، ص۲۰۱۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۷]
منزوی، احمد، ج۳، ص۲۲۲۶، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۸]
منزوی، احمد، ج۱۱، ص۱۰۰۹، خطی مشترک.
۲.۴ - نقشبندیهنقشبندیه، که شرح حال بزرگان سلسلۀ نقشبندیه است. این مثنوی با شرابوبکرح زندگی خواجه یوسف همدانی آغاز می‌شود و با سوانح خواجه عنایت‌الله نقشبندی پایان می‌یابد. [۹]
آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم، ۱۱۲-۱۱۳.
۲.۵ - چشتیهچشتیه، که شرح حال صوفیان سلسله چشتیه است و با خلیفه آغاز شده، و به میان هاشم کشمیری خاتمه یافته است. [۱۰]
آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم، ۱۱۲-۱۱۳.
۳ - درگذشتبهاءالدین متو در ۱۲۴۸ق درگذشت و در محله مسجد پتوانی به خاک سپرده شد. [۱۱]
راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۷، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.
۴ - فهرست منابع(۱) آفاقی، صابر، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم، ۱۱۲-۱۱۳. (۲) راشدی، حسام‌الدین، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش. (۳) عبدالمقتدر، خان بهادر، مرآة‌العلوم، پتنه، ۱۹۴۲م. (۴) منزوی، احمد، خطی مشترک. (۵) منزوی، احمد، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بهاءالدین متو»، ج۱۳، شماره۵۲۱۰. |